De Catharen

Het Catharisme; tussen legende en werkelijkheid

Er is geen meer bekende ketterij dan die van de Catharen.  Ook hier is de waarheid door legendes vervormd en zijn er in de romantische periode van de XIX eeuw mythes omheen geweven, die de werkelijkheid geweld aandeden.

 

Wat is het Catharisme ? De katholieke ketters geloven dat, als God volmaakt is, hij niet in staat kan zijn geweest kwaad te scheppen. Er moet dus een tweede scheppende macht zijn geweest; de duivel. Men noemt dit een dualistische godsdienst. Volgens dit ketterse geloof zou een ziel die niet waardig is om in het koninkrijk Gods binnen te treden, reïncarneren in en ander dierlijk of menselijk lichaam. De Catharen hadden een zeer ontwikkeld sprititueel leven. Vocabulaire "Bon chrétien" of "Bon homme" (goede Christen of Goed mens): naam die door de Christenen aan de Catharen werd gegeven., "Parfait" (volmaakt): naam die door de middeleeuwse geestelijkheid werd gebruikt, "Pur" : dit is een term zonde historische grondslag die door moderne schrijvwers wordt gebruikt, "Albigeois" : alleen gebruikt tijdens de kruistochten van 1209 en 1223, "Catharen" : dit is de naam waaronder deze ketters het meest bekend zijn

De Cathaarse ketterij ontstond bij Toulouse en ontwikkelt zich sterk tijdens de twaalfde en het begin van de dertiende eeuw. (tot de eerste kruistocht tegen de Albigeois in 1209)

Waarom wilden de pausen en de koningen zich van deze ketterij ontdoen?

In het midden van de twaalfde eeuw kreeg het Catharisme structuur en organisatievorm. Ze werd ondersteund door de elites uit de steden. Ze hadden een eigen dogma, eigen rites en een eigen geestelijkheid. De ketterij kreeg steeds meer aanhang vanwege het succes van hun predikers die, in tegenstelling met de katholieke predikers, niet hautain en arrogant waren en zich wel als echte evengelisten gedroegen. Men was bang dat de ketterij zich als een olievlek, via de landadel, over het land zou uitspreiden naar andere regio's. Ook verzetten de ketters zich tegen het feodale systeem, de rechtspraak door edelen en de macht over oorlogen van de ridders.

 

Hoe de strijd tegen de Catharen werd aangepakt.

 

Simon de Montfort, die het noordelijjke puritanisme vertegenwoordigt, is de volmaakte tegenstander van zijn vijand, de hertog van Toulouswe, Raimond VI ", de meridiaanse vrijdenker.Zij vormen de archetypes van de twee tegengestelde beschavingen.

Simon de Montfort weet zich al snel als militair leidervan de kruistocht te manifesteren. Hij is moedig enheeft een grote strategische kennis. Zo weet hij bij de slag van Muret een vijand te verslaan die tien keer talrijker was dan zijn eigen leger. Hij wordt tot graaf van Carcasonne en Trencavel benoemd, en neemt de leiding over een leger van 40 ridders en 2000 tot 3000 soldaten.

 

 

 

 

 

Alleen de stad Beziers wordt veroverd en de inwoners worden afgeslacht. De afgezant van de paus had de volgende beroemd geworden zin uitgesproken:

"Dood allen, God zal de zijnen herkennen."

Of dit echt gebeurd is, wordt door sommige geschiedkundigen betwijfeld. De stad zou immers nooit zo snel na de afslachting van 10.000 van haar burgers, weer welvarend kunnen zijn geworden.

Vrijwel alle steden, waaronder Carcasonne, geven zich na deze slachtpartij over. Maar met de dood van Simon de Montfort in 1218 komt er een eind aan de vooruitgang van de kruistocht en van 1218 tot 1236 heroveren de Catharen terrein, daarbij geholpen door de hertog van Toulouse.

 

Photo JFM : panorama van de citadel van Carcassonne

 

• Tweede kruistocht tegen de albigeois : 1226
  
  

   

• 
  
  
  
  
  
  
  De tweede kruistocht tegen de Catharen van koning Lodewijk VIII (1226) zal de Catharen definitief onderwerpen..

  • Avignon valt na een beleg van 3 maanden,
  • Toulouse geeft zich in 1229 over: de hertog van Toulouse, Raymond VII, mag een deel van zijn bezittingen behouden, maar zijn enige dochter moet de broer van de Heiige Lodewijk, Alphonse de Poitiers trouwen. Het stel blijft kinderloos en hun landerijen vervallen aan de staat,
  • het beleg en de overgave van Montségur in 1244 leidt tot de veroordeling tot de brandstapel van 200 van de laatste Catharen.
  
  
  
  
  
  
  
  
  
• De inquisitie
  
  

  De inquisitie, een buitengewone rechtbank geleid door de Dominicanen, ingesteld in 1233 op gezag van de paus, gaat in 144 zeer systematisch te werk: zij veroordeelt 5 - 10% van de als zodanig geïdentificeerde Catharen ter dood.
  

  Zij leidt tot terreur omdat:

  • zijn geduchte doelmatigheid laat de Catharen weinig kans,
  • marteling werd regelmatig toegepast,
  • zij veroordeelt zelfs de doden, en laat ze opgraven om ze alsnog te verbranden.

 

 

 

Deze wandaden zijn niet vergelijkbaar met die van de Spaanse inquisitie uit de zestiende eeuw. Men mag ze niet met elkaar verwarren.

Naast de kruistochten en de inquisitie hebben ook de "bedel ordes" veel van de laatste Catharen zonder geweld overgehaald zich tot het ware geloof te wenden. De vervanging van de legers van huurlingen door een koninklijke administratie droeg bij aan een nieuwe welvaart in het gebied.

Origine van de Cathaarse mythe

De Cathaarse avonturen hebben vanaf de negentiende eeuw tot een ware cultus geleid. Er ontstond een mythe van een middeleeuwse maatschappij in de Midi die gelijkheid, tolerantie en emancipatie voorstond en die tegenstand bood aan de feodale maatschappij.

 

 

De romantische geschiedschrijver Napoléon Peyrat publuceert in 1870 zijn " Geschiedenis van de Albigeois". Hij populariseert onder meer de mythe van Montségur. Hij schrijft betoverende pagina's gebaseerd op de archieven van de inquisitie om een mythe te doen herleven van het verzet. Zijn werken worden ook nu nog gretig gelezen, maar hebben helaas geen historisch fundament.

" Montségur est notre capitole sauvage ! Montségur est notre tabernacle aérien ! L'arche qui recueillit les débris de l'Aquitaine sur la mer de sang. Il est grand et saint, plein de mystères et de merveilles … ".

.Aan dit enthousiaste romantieke idee van Peyrat danken we het merendeel van de mythes die nog steeds het beeld van het Catharisme voeden.

 

 

Foute beeldvorming Het Catharisme is geen wijd verspreide godsdienst in de Languedoc. Het gaat hier om een wetenschapenlijke ketterij die aan de meeste boeren en arbeiders voorbij ging. Het beeld dat de hele Languedoc deze ketterij aanhing is volkomen fout, maar gaf een kans om: een beeld van heldendom van de kruisvaarders op te wekken en hun daden te rechtvaardigen, het idee te onderstrepen van het gevaar dat de christelijke wereld liep door deze orde van fanatici.

 

Uit de geschriften van de inquisitie blijkt dat het voornamelijk ging om de kleine aristrocratie, rijke kooplui, notarissen, advocaten. Slechts 2 tot 5 procent van de bevolking was Cathaars.

Het einde van de citadel van Montségur

Deze citadel is in het begin van de dertiende eeuw het ware centrum van het Catharisme. De vrees die de kruitocht van Simon de Montfort bij de catharen opriep bracht de ketters ertoe te vluchten naar deze strategische plaats. De
tweede kruistocht en de inquisitie doet het aantal vluchtelingen nog eens toenemen..

 

Deze citadel blijkt dus duidelijk het centrum te zijn van het verzettegen de koninklijke orde en in 1243 wordt tijdens een concilie de beslissing tot het beleg genomen.Een enorm koninklijk leger legt een beleg aan de voet van de berg waarop Montségur gebouwd is. De topvan de berg steekt honderd meter boven het campement van de belegeraars uit en is onbereikbaar voor catapulten. Het duurde 10 maanden voordat een nachtelijke beklimming van de berg een eerste wachtpost kon overmeesteren. Daarna werd het beleg nog stricter hetgeen leidde tot de overgave op 16 maart 1244. Tweehonderd ketters die weigerden hun geloof af te zweren werden verbrand.

De ruïnes ontvangen elk jaar duizenden toeristen. Maar de stenen die men momenteel kan bekijken hebben niets met de Catharen! Dit feit is sinds 1960 bekend als gevolg van archeologische opgravingen en bestudering van de archieven van de inquisitie.

Montségur was in die tijd niet meer dan een versterkt dorp met een bescheiden kasteel waarvan nu geen spoor meer te bekennen is. Alleen de terrassen van huizen en het ridderlijk huisvan Raymond de Péreille zijn bij opgravingen gevonden. De huidige ruïnes zijn het werk van de overwinnaars van het beleg. Na immense werkzaamheden, waaronder het herinrichten van de top van de berg, werd het huidige fort gebouwd in het eind van de dertiende eeuw. Hiermee werden de laatste sporen van de cathaarse aanwezigheid uitgewist.

 

 

Château de Quéribus Verankerd op een smalle rotsrichel, gaan deze ruïnes over in een klif die de Crbieres domineren als het nest van een adelaar. Het is het laatste Cathaarse bastion dat in 1255 in handen van de kruisvaarders valt.
Château d'Aguilar Deze ruïnes, die gelegen zijn in de Corbieres in de vlakte van Tuchan, strekken zich uit over de top van een heuvel. Ze zijn omgeven door doornig struikgewas en kijken neer op een landschap dat gedomineerd wordt door wijngaarden.
Château de Peyrepertuse Op geringe afstand van Queribus ligt dit langerekte kasteel uitgestrekt op een rotsrichel in het massief van Corbieres. Het is tijdens de kruistochten niet belegerd geweest.
Les Quatre Châteaux de Lastours Vier kastelen, gelegen aan de voet van de Montagnes Noires ten noorden van Carcasonne, zijn samengeperst op de top van een bergkam die vanaf meer dan 300 meter op de vallei neerkijkt.